جراحی هیسترکتومی یکی عمل‌های جراحی در خانم‌ها است که در طی آن رحم به‌طور کامل یا جزئی برداشته می‌شود. آیا این جراحی تنها راه نجات از دردهای مزمن یا خونریزی‌های غیرطبیعی است؟ بسیاری از خانم‌ها با شنیدن نام هیسترکتومی دچار نگرانی می‌شوند، اما آشنایی با دلایل انجام، روش‌ها و دوران نقاهت آن می‌تواند تصمیم‌گیری را آسان‌تر کند. این جراحی بسته به شرایط بیمار از طریق شکم، واژن یا روش لاپاراسکوپی انجام شود.
انواع جراحی هیسترکتومی
جراحی هیسترکتومی بسته به شرایط پزشکی، میزان درگیری رحم و نظر پزشک، به چند نوع تقسیم می‌شود. هر نوع هیسترکتومی میزان متفاوتی از برداشت اندام‌های تولید مثل را شامل می‌شود و انتخاب روش مناسب نقش مهمی در نتیجه درمان و روند بهبودی دارد.
هیسترکتومی کامل (Total Hysterectomy)
در این روش، کل رحم از جمله دهانه رحم برداشته می‌شود. این نوع جراحی شایع‌ترین شکل هیسترکتومی است و معمولاً برای درمان فیبروم‌ها، خونریزی‌های شدید یا سرطان‌ها انجام می‌شود. پس از این جراحی، فرد دیگر قادر به بارداری نخواهد بود و ممکن است تغییراتی در عملکرد جنسی یا هورمونی تجربه کند.
۲. هیسترکتومی جزئی یا ساب‌توتال (Subtotal Hysterectomy)
در هیسترکتومی جزئی، فقط قسمت بالایی رحم برداشته می‌شود و دهانه رحم در جای خود باقی می‌ماند. این نوع معمولاً برای موارد غیرسرطانی مانند فیبروم استفاده می‌شود و برخی زنان پس از آن عملکرد جنسی طبیعی‌تری گزارش می‌کنند. با این حال، نیاز به غربالگری‌های منظم دهانه رحم همچنان باقی می‌ماند.
هیسترکتومی رادیکال
در این نوع، علاوه بر رحم و دهانه رحم، بافت‌های اطراف، بخش بالایی واژن و گاهی غدد لنفاوی نیز برداشته می‌شوند. این روش اغلب در موارد سرطان دهانه رحم یا رحم توصیه می‌شود. به دلیل وسعت عمل، دوره نقاهت طولانی‌تری دارد.
هیسترکتومی با سالپنگو-اووفورکتومی
در این روش، همراه با برداشت رحم، یک یا هر دو تخمدان و لوله فالوپ نیز برداشته می‌شوند. این جراحی برای پیشگیری یا درمان سرطان انجام می‌شود. اگر هر دو تخمدان برداشته شوند، یائسگی زودرس اتفاق می‌افتد که نیاز به مداخلات هورمونی دارد.
هیسترکتومی از راه شکم
در این نوع، رحم از طریق یک برش در شکم خارج می‌شود و زمانی انجام داده می‌شود که رحم بزرگ یا دچار چسبندگی‌های داخلی باشد. توجه داشته باشید که دوران نقاهت این روش نسبت به روش‌های دیگر طولانی‌تر است اما در شرایط خاص بهترین گزینه محسوب می‌شود.
هیسترکتومی واژینال
در این روش، رحم از طریق واژن خارج می‌شود و نیازی به برش شکمی نیست. این نوع جراحی با درد کمتر و بهبودی سریع‌تر همراه است. بیشتر برای مواردی انجام می‌شود که رحم بیش از حد بزرگ نیست و شرایط لگنی بیمار مناسب باشد.
دلایل و ضرورت انجام هیسترکتومی
پزشکان توصیه می‌کنند که برای فردی که هنوز وارد دوره‌ی یائسگی نشده است، تا جایی که امکان دارد جراحی هیسترکتومی انجام ندهد اما در صورتی که بیمار دچار یک یا چند علامت باشد انجام جراحی توصیه می‌شود. از مهم‌ترین آن‌ها عارتند از:
- خونریزی‌های واژینال غیرعادی و شدید که قابل کنترل با سایر روش‌ها نمی‌باشد.
- درد مزمن لگن
- فیبروم رحم (فیبرو توده‌های خوش خیمی هستند که در رحم تشکیل می‌شود)
- افتادگی رخم زمانی ایجاد می‌شود که رحم به سمت واژن یا داخل آن به سمت پایین کشیده می‌شود.
- بیماری آندومتریوز بعنی رشد پوشش داخلی رخم (آندومتر) در خارج از رحم و دیواره‌های رحم
- بدخیمی‌هایی مانند سرطان رحم، سرطان دهانه رحم، سرطان تخمدان یا آندومتر
آمادگی‌های قبل از انجام هیسترکتومی
توجه داشته باشید که لازم است تا موارد خاصی را پیش از جراحی رعایت نمائید که در جلسه مشاوره پیش از هیسترکتومی، جراح به طور کامل آن‌ها را برای شما بیان خواهد اما به طور کلی این آمادگی‌ها به شرح زیر است:
- یک هفته پیش از جراحی مصرف انواع داروهای رقیق کندده خون مانند آسپرین را قطع نمائید.
- اگر سیگاری هستید لازم است که چند روز پیش از جراحی سیگار کشیدن را قطع نمائید.
- هشت ساعت پیش از جراحی از خوردن و آشامیدن هرگونه ماده غذائي خودداری نمائید.
- اگر هرگونه دارو یا مکمل غذایی مصرف می نمائید پیش از جراحی به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر مشکوک به بارداری هستید حتماً آزمایشات لازم جهت تائید یا رد آن را انجام دهید.
- مشکلات تنفسی مانند آسم یا آپنه خواب را به پزشک اطلاع هید.
- حساسیت یا آلرژی به هر دارویی از جمله داروهای بیهوشی را قبل از جراحی بیان نمائید.
جراحی هیسترکتومی چگونه انجام می‌شود؟
جراحی هیسترکتومی در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی انجام می‌شود تا بیمار در طول عمل هیچ دردی احساس نکند. پس از آماده‌سازی کامل بیمار و ضدعفونی کردن محل جراحی، جراح با توجه به نوع هیسترکتومی، برش‌های لازم را ایجاد می‌کند.
توجه داشته باشید که در روش شکمی، یک برش روی شکم زده می‌شود تا رحم و در صورت نیاز بافت‌های اطراف آن جدا و خارج شوند. در هیسترکتومی واژینال، جراح از طریق واژن وارد شده و رحم را بدون برش شکمی خارج می‌کند. در روش لاپاراسکوپی، چند برش کوچک روی شکم ایجاد می‌شود که ابزارهای جراحی و دوربین وارد آن‌ها می‌شوند تا عمل با دقت بالا و کمترین آسیب انجام شود.
در انتها هم پس از خارج کردن رحم و بستن برش‌ها، بیمار به بخش ریکاوری منتقل می‌شود تا علائم حیاتی او تحت نظر قرار گیرد و روند بهبودی آغاز شود.
برای دریافت نوبت از دکتر زهرا خلج بهترین متخصص زنان در تهران با شماره ۰۹۳۰۵۳۰۱۱۳۰ و ۰۲۱۸۸۵۹۶۳۸۶ تماس بگیرید.
نکات مراقبتی مهم پس از هیسترکتومی
نکات مراقبتی مهم پس از هیسترکتومی نقش بسیار مهمی در تسریع بهبودی و جلوگیری از عوارض بعد از جراحی دارند. پس از عمل، باید به استراحت کافی، رعایت بهداشت شخصی و پیروی دقیق از دستورات پزشک توجه ویژه داشت.
- در هفته‌های اول بعد از جراحی از فعالیت‌های سنگین و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید تا فشار به ناحیه جراحی وارد نشود.
- محل برش جراحی را تمیز و خشک نگه دارید و در صورت مشاهده قرمزی، تورم یا ترشح غیرطبیعی به پزشک مراجعه کنید.
- داروهای مسکن، آنتی‌بیوتیک و هورمونی تجویز شده را دقیق و منظم مصرف کنید تا درد کنترل شده و از عفونت جلوگیری شود.
- پس از چند روز استراحت، پیاده‌روی کوتاه و سبک به بهبود گردش خون و جلوگیری از لخته شدن خون کمک می‌کند.
- تغذیه مناسب و مصرف مایعات کافی به تسریع روند بهبودی و جلوگیری از یبوست کمک می‌کند.
- پزشکان توصیه می‌کنند تا حداقل ۶ هفته پس از جراحی از برقراری رابطه جنسی خودداری شود تا رحم به خوبی بهبود یابد.
- در صورت بروز تب بالا، درد شدید، خونریزی غیرطبیعی یا مشکلات ادراری، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
عوارض هیسترکتومی
جراحی هیسترکتومی مانند هر عمل جراحی دیگری ممکن است با عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدتی همراه باشد. آگاهی از این عوارض به بیمار کمک می‌کند تا بهتر بتواند مراقبت‌های پس از عمل را انجام داده و در صورت بروز مشکل سریع‌تر اقدام کند.
| عوارض کوتاه مدت | عوارض بلند مدت |
| درد و تورم محل جراحی | یائسگی زودرس (در صورت برداشتن تخمدان‌ها) |
| خونریزی مختصر | تغییرات هورمونی |
| عفونت زخم | خشکی واژن |
| تب خفیف | کاهش میل جنسی |
| خستگی و ضعف | احساس خستگی مزمن و تغییرات روانی مانند افسردگی |
| مشکلات ادراری موقت | افتادگی لگن |
در نهایت….
جراحی هیسترکتومی یک راهکار موثر برای درمان مشکلات جدی رحم مانند فیبروم، خونریزی‌های مزمن و برخی سرطان‌ها است. انتخاب روش مناسب جراحی و مراقبت‌های بعدی نقش مهمی در بهبود سریع و کاهش عوارض دارد. با مشورت دقیق پزشک و رعایت نکات مراقبتی، می‌توان تجربه موفق و رضایت‌بخشی از این عمل داشت و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.
