فولیکول تخمدان و نقش آن در باروری

فولیکول تخمدان (Ovarian Follicle)، یک کیسه کوچک کروی شکل و پر از مایع است که تخمک‌های نابالغ (اووسیت) درون آن قرار دارند. فولیکول های تخمدان زیادی درون تخمدان قرار داشته که در زمان مناسب، یعنی در دوران قاعدگی و در حین تخمک‌گذاری، تخمک بالغ درون خود را که آماده باروری است رها می‌کند. البته در میان تمام فولیکول های داخل تخمدان که برای رشد در حال رقابت با یکدیگر هستند، تنها تعدادی از آن‌ها به صورت کامل رشد کرده و یک تخمک آزاد می‌کنند که به آن‌ها فولیکول دومینانت و یا فولیکول غالب (Dominant Follicles) گفته می‌شود.

فولیکول در تخمدان

فولیکول‌ها کیسه‌های کوچک پر از مایع در داخل تخمدان‌ها هستند که هر کدام حاوی یک تخمک نابالغ می‌باشند. در طول چرخه قاعدگی، فولیکول‌ها شروع به رشد کرده و به تخمک بالغ تبدیل می‌شوند تا در صورت آماده بودن، در فرایند تخمک‌گذاری آزاد شوند. فولیکول‌ها در مراحل مختلفی از رشد قرار دارند:

✳️ فولیکول اولیه که در بدو تولد در تخمدان‌ها وجود دارد و به تدریج شروع به رشد می‌کند.

✳️ فولیکول در حال رشد که در این مرحله، فولیکول مایع درون خود جمع می‌کند و به سمت بالغ شدن پیش می‌رود.

✳️ زمانی که فولیکول به اندازه کافی رشد کرده باشد، تخمک از آن آزاد می‌شود (تخمک‌گذاری) و فولیکول بالغ رشد می‌کند.

✳️ پس از تخمک‌گذاری، فولیکول باقی‌مانده تبدیل به جسم زرد می‌شود که در صورت بارداری، هورمون‌های لازم را برای حفظ بارداری ترشح می‌کند.

وجود فولیکول در تخمدان به چه معناست؟

وجود فولیکول‌ها در تخمدان نشان‌دهنده سلامت سیستم تولید مثل است. به طور معمول، تخمدان‌ها در هر چرخه قاعدگی تعدادی فولیکول را به طور همزمان رشد می‌دهند، اما تنها یک فولیکول به بلوغ می‌رسد و تخمک آزاد می‌کند. در برخی از شرایط، مانند سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، فولیکول‌ها به طور کامل بالغ نشده و ممکن است به تعداد زیادی فولیکول کوچک تبدیل شوند که باعث اختلال در تخمک‌گذاری می‌شود.

با توجه به تمامی موارد ذکر شده وجود فولیکول‌ها نشان‌دهنده فعالیت و عملکرد طبیعی تخمدان‌ها و آمادگی برای تخمک‌گذاری است.

فرق فولیکول و تخمک

فولیکول و تخمک دو بخش مختلف از فرآیند تولیدمثل زنان هستند:

فولیکول چه نقشی در درمان‌های باروری دارد؟

فولیکول‌های تخمدان با توجه به وظایف و عملکردی که در قاعدگی و نگهداری از تخمک‌ها دارند، نقش مهمی در قدرت باروری بدن خواهند داشت. فولیکول‌های تخمدان در واقع از تخمک ‌های نابالغ به خوبی محافظت کرده، تا زمان آمادگی برای تخمک گذاری، تغذیه تخمک‌ها را بر عهده دارند و همچنین با ترشح هورمون‌های مناسب و مورد نیاز، به تنظیم چرخه قاعدگی کمک می‌کنند.

تعداد فولیکول و اندازه آن‌ها در درمان‌های باروری اهمیت بالایی داشته اما نمی‌توان تنها از طریق تعداد و اندازه فولیکول‌ها، وضعیت باروری افراد را مشخص کرد. در واقع، بررسی و تشخیص تعداد فولیکول‌ها و تاثیر آن‌ها در باروری، بر عهده بهترین متخصص زنان در تهران خواهد بود تا از طریق سونوگرافی و دیگر آزمایشات مربوطه، تعداد و کیفیت فولیکول‌ های تخمدان را بررسی کرده و با توجه به این که هر یک از روش‌های درمان نازایی، به نوع و تعداد متفاوتی از فولیکول های تخمدان نیاز دارند، روش درمانی مناسب را انتخاب کند.

نقش فولیکول غالب در بارداری

در میان فولیکول‌هایی که در طول یک ماه در داخل تخمدان رشد می‌کنند، تنها یکی از آن‌ها یعنی فولیکول غالب، در چرخه قاعدگی بالغ شده و قدرت باروری پیدا خواهد کرد. این فولیکول‌ها با آزاد کردن هورمون استروژن، انتقال اسپرم به سمت لوله رحمی فالوپ را آسان‌تر کرده و از این طریق، شرایط بهتری برای لقاح و بارورسازی تخمک ایجاد خواهد کرد.

در واقع پس از متلاشی شدن و از بین رفتن دیگر فولیکول‌ها، فولیکول غالب که اندازه و سرعت بیشتری نیز دارد، آماده تخمک گذاری خواهد شد. در این شرایط اگر تخمک آزاد شده با اسپرم لقاح پیدا کند، بارور شده و در نتیجه، بارداری شکل خواهد گرفت. پس فولیکول غالب در بارداری، افزون بر محافظت از تخمک نابالغ و تغذیه آن، مسئولیت ترشح هورمون‌های پروژسترون و استروژن و همچنین، هورمون‌های ضروری برای تنظیم دوران قاعدگی را نیز بر عهده دارد.

اندازه و تعداد فولیکول‌ های غالب برای باردار شدن چقدر باید باشد؟

بررسی اندازه و تعداد فولیکول‌های تخمدان مناسب برای بارداری، اولین قدم در تشخیص و ارزیابی قدرت باروری زخانم‌ها دارد. تست‌ها و آزمایشاتی مانند سونوگرافی واژینال و تست‌های هورمونی مانند آنتی مولرین و …، در این زمینه به پزشک کمک خواهند کرد تا نوع فولیکول‌ها و میزان ذخیره تخمدان‌ها را به خوبی بررسی کند.

در واقع با شروع چرخه قاعدگی، حدود 15 تا 20 فولیکول اولیه که دارای تخمک نارس و نابالغ هستند، رشد کرده و به غیر از فولیکول غالب، سایر فولیکول‌ها به فولیکول اترتیک تبدیل شده و از بین خواهند رفت. البته مصرف قرص‌های بارداری شرایطی را در بدن ایجاد می‌کنند که دو یا چند فولیکول بالغ شکل بگیرند.

فولیکول‌های غالب برای بارداری معمولا اندازه‌ای بین 18 تا 24 میلی‌متر داشته که ممکن است به اندازه 18 تا 36 میلی‌متر هم برسد. اندازه فولیکول غالب در واقع در هر روز، حدود 1 تا 2 میلی‌متر رشد کرده و بیشترین ابعاد و قطر آن، در روز سیزدهم سیکل قاعدگی شکل خواهد گرفت.

سوالات متداول فولیکول تخمدان

در نهایت….

در نتیجه‌گیری، فولیکول‌ها بخش مهمی از فرآیند تخمک‌گذاری در تخمدان‌ها هستند و نقش حیاتی در باروری دارند. وجود فولیکول‌های ریز یا مشکلات در رشد و بلوغ آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده اختلالاتی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باشد که می‌تواند موجب ناباروری و اختلال در قاعدگی شود. به همین خاطر تشخیص به موقع این مشکلات و دریافت درمان‌های مناسب می‌تواند به بهبود سلامت تخمدان‌ها و افزایش شانس بارداری کمک کند.