چند قلویی به بارداری‌هایی گفته می‌شود که شامل تولد دو یا تعداد بیشتری نوزاد در طی هر بارداری می‌شود. 3 مورد از هر 100 تولد ممکن است چندقلو باشد. در سال های اخیر تولدهای چندقلویی در حال افزایش می‌باشد. بر اساس آمار میزان تولد دوقلوها از سال 1980 تاکنون 70 درصد افزایش یافته است. در حال حاضر 32.6 تولد از هر 1000 تولد را شامل می‌شود. نرخ تولد سه‌قلو و بیشتر نسبت به گذشته افزایش یافته است.
انواع بارداری چندقلویی
بارداری های چندقلویی یا دوقلویی به بارداری های دوقلوهای همسان و ناهمسان تقسیم می‌شوند. در ادامه در ارتباط با هر یک به توضیحی کوتاه می‌پردازیم.
بارداری دوقلویی یا چندقلویی همسان
احتمال همسان بودن جنین ها در مقایسه با ناهمسان بودن بسیار کمتر است. از تقسیم یک تخمک که توسط اسپرم بارور شده است، دوقلوهای همسان ایجاد می‌شود. اگر این تخمک مجددا تقسیم گردد، بارداری چندقلویی ایجاد می‌شود. جنین های یکسان، در مواردی چون کروموزوم، گروه خونی، رنگ مو و چشم و … همسان هستند. اغلب جنین های همسان از نظر وزن با یکدیگر تفاوت دارند.
بارداری دوقلویی ناهمسان
دوقلو یا چندقلوهای ناهمسان بعد از بارور شدن دو یا چند تخمک، توسط اسپرم های مختلفی به وجود می‌آید. دوقلوهای ناهمسان دارای ژن های متفاوتی هستند و تنها نقطه مشترکشان محیط تکامل (رحم مادر) و دی ان ای پنجاه درصدی است.
عوامل موثر در بارداری چندقلویی
عوامل بسیاری در بارداری‌های چند قلو موثر هستند که بعضی از آن‌ها شامل موارد زیر می‌باشد.
- سابقه خانوادگی: وراثت و داشتن سابقه خانوادگی در بارداری های چندقلویی نقش عمده‌ای را ایفا می‌کنند. اگر یکی از بستگان یا اقوام شما دوقلو داشته باشد احتمال تولد فرزند دوقلو در شما نیز افزایش می‌یابد.
- افزایش سن: احتمال بارداری‌های چندقلو در زنان بالای سی سال بیشتر است. در حال حاضر تعداد زیادی از زنان در سنین بالا تصمیم به بچه‌دار شدن می‌گیرند بنابراین احتمال بارداری های چندقلو رو به افزایش است.
- بارداری‌های قبلی: داشتن سابقه یک یا تعداد بیشتری بارداری در گذشته، مخصوصاً اگر بارداری‌های گذشته چندقلو بوده باشد، احتمال چندقلو شدن در بارداری بعدی را افزایش می‌دهد.
- نژاد: زنان نژاد افریقایی-امریکایی بیش از هر نژاد دیگری احتمال تولد نوزاد دوقلو را دارند. در آسیایی‌های آمریکایی و بومیان امریکایی احتمال دوقلوزایی بسیار کمتر از دیگر نژادها می‌باشد. شانس چندقلوزایی (سه قلو و بیشتر) در زنان سفیدپوست به ویژه زنانی که بالای 35 سال دارند بسیار زیاد می‌باشد.
- فشار خون بالا به همراه پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری
- دیابت بارداری
گاهی اوقات یک تخمک بارور می‌شود و سپس به 2 یا چندین جنین تقسیم می‌شود، به این مورد دوقلوهای یا چندقلوهای هم سان گفته می‌شود. این نوزادان همگی هم‌جنس هستند و از نظر ژنتیکی کاملاً مشابه یکدیگر می‌باشند. کودکان حاصل از چنین تولدی گاهی آنقدر به یکدیگر شبیه هستند که حتی والدین آن‌ها نیز در تشخیص این کودمان دچار مشکل می‌شوند. این دوقلوها یا چندقلوها اغلب جفت و کیسه آمنتیوتیک جداگانه دارند اما به ندرت ممکن است گاهی پیش بیاید که یک جفت و کیسه آمنیوتیک مشترک داشته باشند.
مشکلات بارداری چندقلویی
بارداری‌های چندقلو معمولاً جزو بارداری‌های پرخطر هستند که مشکلاتی را برای جنین و مادر ایجاد خواهند کرد. تعدادی از مشکلاتی که برای جنین ممکن است ایجاد شود شامل این موارد است:
- بیش از یک نوزاد در رحم سبب کشیدگی بیش از حد در رحم می‌شود و به این علت ممکن است زایمان زودرس اتفاق بیفتد. زایمان زودرس باعث تولد جنین نارس، کوچک و ضعیف خواهد شد، خطر مرده‌زایی یا مرگ زودرس برای نوزادان نارس نسبت به سایر نوزادن بسیار بیشتر است.
- کشیدگی بیش از حد رحم به علت بارداری چندقلویی باعث می‌شود رحم پس از زایمان به خوبی منقبض نشود و به دنبال آن خون‌ریزی‌های شدیدی پس از زایمان رخ بدهد.
- به علت اینکه هر کدام از نوزاد‌ها ممکن است در موقعیت‌های مختلفی قرار گرفته باشند، در زایمان طبیعی روند تولد این نوزادان بسیار پیچیده خواهد شد، همچنین انقباض رحم پس از تولد اولین نوزاد ممکن است باعث شود جفت نوزادان باقی‌مانده از بین بروند و در نتیجه‌ی نوزادان دوم و بعدی ممکن است دچار مشکلات بیشتری حین زایمان باشند.
برخی دیگر از عوارض بارداری چندقلویی
تمام افراد علاقمند به بارداری چندقلویی باید بدانند که این نوع بارداری دارای عوارضی برای مادر و نوزاد می‌باشد. در ادامه به برخی از مهمترین آن ها اشاره خواهیم داشت:
- زایمان زودرس
- مسمومیت بارداری
- نوزاد هایی با وزن کم
- ابتلا به دیابت و فشار خون مادر در بارداری
- در برخی موارد مرده زایی که امروزه نادر است.
چه مواردی احتمال بارداری دوقلویی را افزایش می‌دهد؟
عوامی دیگری که در سال ها اخیر باعث افزایش شانس تولدهای چندقلو شده است پیشرفت‌هایی بوده که در روش های باروری اتفاق افتاده است. این عوامل شامل موارد زیر می‌شود:
- داروهای محرک تخمک‌گذاری: داروهایی مانند کلومیفن سیترات و هورمون‌های محرک فولیکول می‌توانند باعث افزایش تخمک‌ها در هر دوره شوند و اگر تمام این تخمک‌ها بارور شوند باعث بارداری‌های چندقلو می‌شود.
- روش های و تکنولوژی‌های جدید کمک باروری: باروری با روش لقاح مصنوعی و سایر روش‌ها در سال‌ها اخیر باعث کمک به زوج‌هایی شده است که امکان بارداری در شرایط عادی را نداشته‌اند. در این روش‌ها ابتدا از داروهایی جهت افزایش تخمک‌ها استفاده می‌شود و سپس این تخمک‌ها در شرایط آزمایشگاهی بارور می‌شوند، سپس تخمک‌های بارور شده را برای رشد به رحم باز می‌گردانند. معمولاً برای اثربخشی بیشتر در این روش چندین تخمک بارور شده به طور همزمان در رحم کاشته می‌شود. در شرایط معمول فقط یکی از این نطفه‌ها می‌توانند رشد کنند و جنین تشکیل شود اما گاهی دو یا تعداد بیشتری از آن‌ها با موفقیت تبدیل به جنین‌های سالم می‌شوند و بدین صورت احتمال چندقلوزایی نیز افزایش می‌یابد.
نکاتی که در هنگام بارداری چندقلو باید به آن توجه کرد:
به دلیل مشکلاتی که در هنگام زایمان ممکن است ایجاد شود پزشک باید در حین ویزیت‌های قبل از زایمان شرایط مادر را بررسی نماید تا در صورت نیاز جراحی سزارین را برای تولد آن‌ها انجام دهد.
چکاپ‌ها باید به صورت مستمر باشد و شرایط مادر و نوزادان مرتباً بررسی شود تا در صورت بروز کوچکترین مشکلاتی اقدامات درمانی و حمایتی به صورت سریع انجام شود.
