پرولاکتین یکی از هورمون هایی است که توسط غده هیپوفیز تولید می شود. پرولاکتین در بدن کاربردهای مختلفی دارد اما می توان از مهم ترین کاربردهای پرولاکتین را تحریک تولید شیر در زنان پس از زایمان را نام برد. سطح پرولاکتین در دوران بارداری افزایش می‌یابد و باعث می‌شود که غدد پستانی در سینه زنان برای آمادگی برای شیردهی بزرگ شوند. اما در صورتی که سطح پرولاکتین بالا باشد ممکن است با سایر هورمون ها مانند استروژن و پروژسترون تداخل پیدا کند. نقش پرولاکتین در ناباروری به این صورت است که در صورت بالا رفتن سطح پرولاکتین تخمک گذاری و آزاد شدن تخمک از تخمدان با اختلال مواجه شده و باعث پریودهای نامنظم شود و اختلال در باروری شود. در ادامه این مطلب از سایت دکتر زهرا خلج به توضیحات بیشتری درباره نقش پرولاکتین در ناباروری می پردازیم با ما همراه باشید.
نقش پرولاکتین در ناباروری زنان
در شرایط عادی، بدن خانم ها پرولاکتین بسیار کمی تولید می کند مگر در زمانی که باردار باشد. سطح بالای پرولاکتین می تواند روند تخمک گذاری را متوقف کرده یا آن را مختل کند. بنابراین تخمدان ها ممکن است به طور متناوب تخمک آزاد کنند یا اصلاً تخمک گذاری انجام نشود. از نشانه های این روند پریودهای نامنظم می باشد. اگر تخمک گذاری طبق برنامه انجام نشود، زوجین نمی توانند زمان آمیزش جنسی خود را تعیین کنند و در این صورت انجام لقاح طبیعی دشوار خواهد بود.
در برخی موارد، سطح پرولاکتین ممکن است به اندازه کافی برای جلوگیری از تخمک گذاری بالا نباشد، اما می تواند بر تولید هورمون پروژسترون که عامل ضخیم شدن دیواره های رحم پس از تخمک گذاری است، تأثیر بگذارد که به عنوان فاز لوتئال شناخته می شود. در این حالت پوشش داخلی رحم نازک می شود و اجازه نمی دهد که تخمک بارور شده به درستی کاشته شود. در نتیجه، حتی اگر تخمک بارور شود، شانس تبدیل شدن به نوزاد را نخواهد داشت.
علائم سطح بالای پرولاکتین
از جمله علائم افرادی که پرولاکتین بالا دارند این است که ممکن است پریود نشوند یا قاعدگی نامنظم داشته باشند. یکی دیگر از علائم احتمالی سطح بالای پرولاکتین ترشحات سینه است. این ترشحات نشانه عملکرد پرولاکتین برای تحریک پستان برای تولید شیر است. بروز ترشحات شیری رنگ از پستان در خانمی که اخیراً باردار نشده است را گالاکتوره می گویند. برخی از زنان ممکن است به صورت خود به خودی گالاکتوره را مشاهده کنند و در برخی افراد نیز با فشار دادن نوک سینه ها دیده می شود. برای آگاهی از نقش پرولاکتین در ناباروری باید با علائم آن آشنا باشید و در صورت مشاهده این علائم برای جلوگیری از مشکلات ناباروری زنان اقدام کنید. از دیگر علائم سطح بالای پرولاکتین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حالت تهوع و استفراغ
- سردردهای شدید و ناگهانی
- ترشح شیر از سینه در دوران غیرشیردهی
- درد در هنگام نزدیکی
- رشد غیر عادی موهای زائد
- کاهش میل جنسی
- بروز مشکلات باروری
- اختلالات قاعدگی از جمله آمنوره و الیگومنوره
- جوش و آکنه غیرعادی
علت افزایش سطح پرولاکتین
بالا بودن سطح پرولاکتین در خانم ها به نسبت شایع می باشد و به دلیل نقش پرولاکتین در ناباروری خانم ها بسیار حائز اهمیت می باشد و باید علت آن بررسی و درمان شود. در ادامه به بررسی چند مورد از مهم ترین دلایل افزایش سطح پرولاکتین می پردازیم با ما همراه باشید.
پرولاکتینوما (آدنوم هیپوفیز)
در برخی افراد، بعضی از سلول‌ها ممکن است کیست در غده هیپوفیز ایجاد کنند که سطوح بالایی از پرولاکتین را تولید می‌کند. به این کیست ها پرولاکتینوم یا آدنوم هیپوفیز می گویند. علت ایجاد این کیست ها دقیقاً مشخص نیست. آدنوم ها را می توان بر اساس اندازه آنها طبقه بندی کرد و با استفاده از MRI مشاهده و اندازه گیری می شوند.
آدنوم های کوچک به عنوان میکروآدنوم شناخته می شوند. قطر آنها کمتر از یک سانتی متر است و از جمله شایع ترین نوع آدنوم می باشد. میکروآدنوم حتی می تواند در افراد سالمی که سطح پرولاکتین بالایی ندارند نیز وجود داشته باشد اما می توان آن را با دارو درمان کرد.
آدنوم های بزرگتر از 1 سانتی متر را ماکروآدنوم می گویند. در صورت عدم درمان، ماکروآدنوم می تواند بزرگتر شده و شروع به فشار بر ساختارهای مجاور کند که نزدیکترین ساختارها اعصاب بینایی هستند. اگر ماکروآدنوم باعث فشرده شدن اعصاب بینایی شود، کوری نسبی می تواند ایجاد شود. به همین دلیل درمان ماکروآدنوما اهمیت زیادی دارد حتی اگر تمایل به باردار شدن نداشته باشید.
✅درباره ناباوری بدون علت بیشتر بخوانید.
کم کاری تیروئید
اگر خانم دارای غده تیروئید کم کار باشد، بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس هورمون هایی ترشح می کند تا غده تیروئید را تحریک کند. از طرفی همین هورمون ممکن است باعث تولید پرولاکتین اضافی از هیپوفیز شود. درمان تیروئید منجر به اصلاح تیروئید و سطح بالای پرولاکتین می شود.
سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOS)
نقش پرولاکتین در ناباروری به عوامل مختلفی بستگی دارد که سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز یکی از این موارد است. PCOS باعث ایجاد اختلال در تخمک گذاری می شود که می تواند باعث ناباروری شود. در طی بررسی های انجام شده برخی از خانم های مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای سطح بالای پرولاکتین می باشند.
داروها
برخی از داروها می توانند منجر به افزایش سطح پرولاکتین شوند و نقش پرولاکتین در ناباروری را پررنگ تر کنند. از جمله این داروها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برخی از انواع داروهای ضد افسردگی
- داروهای آرام بخش
- داروهای استروژن
- قرص های ضد بارداری
- برخی از انواع داروهای فشار خون (متیل دوپا، وراپامیل)
- دارو برای تهوع (رگلان، متوکلوپرامید)
- آنتی اسیدها (سایمتیدین)
- داروی فشار
✅درباره درمان نازایی بیشتر بخوانید.
پرولاکتین و بارداری
پیش تر درباره نقش پرولاکتین در ناباروری گفته شد. سطح هورمون پرولاکتین ارتباط مستقیمی با باروری در زنان دارد. وظیفه اصلی پرولاکتین تولید شیر پس از زایمان می باشد اما از طرفی بر هورمون های جنسی زنان و مردان نیز تاثیرگذار می باشد. بهتر است در خصوص متعادل و متوازن بودن میزان سطح پرولاکتین کنترل های لازم را انجام دهید و تحت نظر پزشک متخصص باشد تا تاثیر منفی بر باروری شما نداشته باشد. برای دریافت مشاوره با دکتر زهرا خلج، متخصص زنان زایمان و نازایی در تهران می توانید از طریق راه های ارتباطی زیر اقدام کنید.
