کیفیت و تعداد مناسب تخمک برای آی وی اف در هر فرد می‌تواند متفاوت باشد به طور کلی اگر تعداد تخمک‌های بالغ و سالم که از تخمدان خارج شده است کمتر از دو عدد باشد، ادامه فرآیند آی وی اف متوقف میشود. تقریباُ تمام پزشکان معتقدند کمتر از دو عدد تخمک برای ادامه فرآیند آی وی اف مناسب نخواهد بود. حتی برخی از پزشکان شانس موفقیت با دو تخمک را نیز کم می‌دانند. برخی خانم‌های که ذخیره تخمک قوی داشته و یا مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند در هر چرخه می‌توانند تا 40 تخمک را برای آی اف داشته باشند.
تعداد تخمک مناسب برای آی وی اف (IVF) چگونه است؟
برای موفقیت در فرآیند آی‌وی‌اف (IVF) به طور معمول برداشت ۸ تا ۱۵ تخمک بالغ مناسب تلقی میشود البته کیفیت تخمک‌ها نیز به‌اندازه تعداد اهمیت دارد. هرچقدر تخمک‌ها سالم‌تر و بالغ‌تر باشند، احتمال باروری و تشکیل جنین موفق افزایش می‌یابد.
در عین حال، تعداد خیلی زیاد تخمک‌ها می‌تواند خطر تحریک بیش از حد تخمدان‌ها (OHSS) را افزایش دهد، بنابراین تعادل اهمیت دارد. پزشک با بررسی سن، ذخیره تخمدانی و وضعیت هورمونی فرد، تعداد مناسب را تعیین می‌کند.
تاثیر کیفیت تخمک در آی وی اف
هرچه فرد جوان‌تر و در سنین پایین‌تر باشد کیفیت تخمک‌های او بهتر خواهد بود بر اساس آمار و تجربه، خانم جوانی که کیفیت تخمک‌های بهتری دارد حتی با تخمک‌های اندک شانس بارداری بهتری نسبت با خانم میانسالی دارد که تخمک‌های بیشتری را در چرخه آی وی اف بازیابی کرده است.
تمام تخمک‌های بازیابی شده از لحاظ ژنتیکی برای درمان ناباروری با IVF مناسب نبوده و باعث حاملگی یا زایمان طبیعی نمی‌شود به همین دلیل کیفیت تخمک اهمیت بیشتری نسبت به تعداد تخمک بازیابی شده دارد.
کم بودن تعداد تخمک های رحم چه تاثیری در نتیجه IVF دارد؟
اگر تعداد تخمک‌های بازیابی شده کم باشد، احتمال بارداری به روش آی وی اف بسیار کاهش می‌یابد. به صورت خلاصه اگر تعداد 12 عدد تخمک در هر دوره بازیابی شود بین 65 تا 95 درصد احتمال بارداری وجود دارد. تمام تخمک‌های بارور شده نمی‌توانند به جنین زنده تبدیل شوند، تحقیقات نشان داده‌اند اگر سه جنین زنده به رحم منتقل شوند به احتمال 95 درصد بارداری اتفاق می‌افتد.
اگر فردی دو فرزند بخواهد به طور متوسط باید 24 تخمک بازیابی شود. در غیر این صورت شانس دوقلوزایی کاهش می‌یابد. توجه داشته باشید که تعداد مناسب تخمک برای بارداری به سن فرد نیز بستگی دارد همانطور که اشاره کردیم اگر فرد در سنین پایین بوده و کیفیت تخمک‌ها مناسب باشد حتی با تعداد تخمک کمتر هم می‌توان به موفقیت رسید.
عوامل مؤثر بر تعداد تخمک مناسب برای IVF
هیچ قرص و یا راهکار جادویی برای افزایش تعداد تخمک‌ها وجود ندارد و همان طور که اشاره شد سن مهم‌ترین عامل در تعداد تخمک‌هایی است که در هر چرخه آی وی اف ایجاد می‌شوند. داروهایی که طی چرخه‌ی آی وی اف مصرف میشود باعث افزایش تعداد تخمک‌ها نمی‌شود. در واقع بدن در هر ماه تصمیم می‌گیرد که تعدادی تخمک را برای تخمک گذاری آماده کند و داروها تاثیری در تعداد تخمک‌ها نخواهند داشت.
در یک بارداری طبیعی تنها یک تخمک به اندازه‌ای بزرگ میشود که برای باردای مناسب باشد و سایر تخمک‌ها در فرآیند تولید مثل از بین می‌روند، اما داروهایی که در فرآیند آی وی اف تجویز می‌شوند کمک می‌کند تا تمام این تخمک‌ها برای تولید مثل مناسب بوده و بازیابی شوند. اگر تعداد تخمک‌هایی که در یک چرخه بازیابی شده کم باشد پیشنهاد میشود یک چرخه دیگر را انجام دهید تا تعداد مناسبی تخمک برای افزایش درصد موفقیت آی وی اف داشته باشید.
سایز مناسب تخمک برای ای وی اف
در فرآیند آی‌وی‌اف، سایز مناسب فولیکول که نشان‌دهنده بلوغ تخمک است بین 18 تا 22 میلی‌متر می‌باشد. زمانی که فولیکول‌ها به این اندازه برسند، احتمال وجود تخمک بالغ و با کیفیت درون آنها بیشتر است و بهترین زمان برای انجام تزریق hCG و برداشت تخمک محسوب میشود.
فولیکول‌های کوچک‌تر تخمک‌های نابالغ دارند که شانس باروری پایین‌تری دارند بنابراین رسیدن فولیکول به این سایز برای موفقیت آی‌وی‌اف حیاتی است.
آزمایش‌های مورد نیاز برای ارزیابی کیفیت و تعداد تخمک
برای ارزیابی کیفیت و تعداد تخمک‌ها از ترکیب آزمایش‌های هورمونی و تصویربرداری استفاده میشود. از جمله آزمایش‌های هورمونی، اندازه‌گیری سطح FSH، LH، استرادیول و به‌خصوص AMH (هورمون آنتی مولرین) اهمیت زیادی دارد؛ زیرا سطح AMH نشان‌دهنده ذخیره تخمدانی و تعداد تخمک‌های باقی‌مانده است.
علاوه بر این، اسکن ترانس‌واژینال برای شمارش فولیکول‌های پریانی (AFC) به پزشک کمک می‌کند تا تصویر دقیقی از ظرفیت تخمدان‌ها به دست آورد و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.
عوامل افزایش کیفیت و تعداد تخمک ها
سن یکی از عوامل مهم در کیفیت و کمیت تخمک‌ها بوده اما به جز سن عوامل مهم دیگری بر کیفیت تخمک‌ها اثر گذارند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- وزن خود را در محدوده‌ی نرمال قرار دهید. اضافه وزن می‌تواند منجر به اختلال در تخمک گذاری و به هم خوردن تعادل هورمونی شود.
- غذاهای سالم مصرف کنید مصرف مواد مغذی مانند سبزیجات و میوه‌های تازه، آجیل غلات کامل، گوشت بدون چربی می‌تواند در بهبود کیفیت و کمیت تخمک‌ها تاثیر داشته باشند. در عین حال از مصرف گوشت‌های فرآوری شده، نمک و شکر پرهیز کنید.
- به طور منظم ورزش کنید، افزایش جریان خون در بدن باعث میشود میزان اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به تخمدان‌ها برسد و تخمک‌های با کیفیت‌تری داشته باشید.
- مکمل‌هایی که بهترین متخصص نازایی به شما توصیه می‌کند مانند ملاتونین، روغن ماهی، ویتامین A، ویتامین E، روی، فولات، کوآنزیم Q10 و سایر مکمل‌ها می‌توانند در کیفیت تخمک‌ها تاثیر داشته باشند.
- استرس زیاد می‌تواند تعادل هورمونی را مختل کند؛ مدیتیشن، یوگا و تکنیک‌های آرام‌سازی مفید هستند.
- درمان بیماری‌هایی مثل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و مشکلات تیروئیدی در بهبود کیفیت تخمک مؤثر است.
سوالات متداول
بله، سایز فولیکول در آی‌وی‌اف اهمیت ویژه‌ای دارد در واقع اندازه فولیکول‌ها نشان‌دهنده بلوغ تخمک و زمان بهینه برای برداشت آنها است. تعیین زمان مناسب برداشت بر اساس اندازه فولیکول به پزشکان کمک می‌کند تا از بالاترین کیفیت تخمک‌ها اطمینان حاصل کرده و شانس موفقیت فرآیند آی‌وی‌اف را افزایش دهند.
به‌طور معمول از هر تخمک یک جنین تشکیل میشود در فرآیند آی‌وی‌اف، یک تخمک پس از لقاح توسط یک اسپرم به یک جنین منتهی میشود البته در موارد نادر، تقسیم سلولی اضافی منجر به تشکیل دوقلو یا چندقلو از یک تخمک شود، اما این پدیده بسیار نادر است.
در نهایت…
در روند آی‌وی‌اف، تعداد و کیفیت تخمک‌های برداشت‌شده از عوامل تعیین‌کننده موفقیت درمان به‌شمار می‌آیند. تحقیقات نشان می‌دهد که برداشت بین ۸ تا ۱۵ تخمک بالغ، در صورت کیفیت مناسب، شانس تشکیل جنین موفق را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، سبک زندگی سالم، رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و کنترل استرس نقش مهمی در بهبود کیفیت تخمک‌ها دارند. به همین دلیل، برنامه‌ریزی دقیق پزشکی همراه با بهبود شرایط فیزیکی فرد، کلید دستیابی به نتایج مطلوب در آی‌وی‌اف محسوب میشود.
