کاهش ذخیره تخمدان به چه دلایلی رخ داده و چه علائمی دارد؟ چه روش های درمانی برای کاهش ذخیره تخمدان وجود دارد؟ هر نوزاد دختر که متولد می‌شود تمام ذخایر تخمک را در لحظه‌ی تولد داخل تخمدان‌های خود دارد. این عدد بین 1 تا 2 میلیون تخمک پیش‌بینی می‌شود. میزان تخمک‌ها تا زمان بلوغ بنا به دلایل ناشناخته بسیار کاهش می‌یابد و تعداد آنها به 300 تا 400 هزار عدد می‌رسد. اما پس از 35 سالگی میزان تخمک‌ها با سرعت بیشتری کاهش می‌یابد و در 40 سالگی به 25 هزار عدد می‌رسد و تا زمان رسیدن به سن یائسگی تعداد آنها به کمتر از هزار عدد کاهش می‌یابد.
کاهش ذخیره تخمدان به وضعیتی گفته می‌شود که یک زن نسبت به همسالان خود تخمک‌های کمتری در تخمدان داشته باشد. به طور معمول با افزایش سن (پس از 35 سالگی)، تعداد تخمک‌ها کاهش می‌یابد اما در برخی خانم‌های این اتفاق زودتر رخ می‌دهد. کم شدن ذخیره‌ی تخمدان باعث می‌شود که شانس باردار شدن کاهش یابد.
در صورتی که پس از انجام آزمایش‌های لازم، پزشک متخصص زنان به شما بگوید که ذخایر تخمک شما کاهش یافته است نباید نگران شوید. کم شدن ذخیره‌ی تخمدان به این معنی نیست که شما نمی‌توانید باردار شوید بلکه فقط شرایط بارداری با روش‌های معمول برای شما کمی دشوار خواهد شد اما با روش‌های درمان مناسب همچنان می‌توانید باردار شوید.
علائم کاهش ذخیره تخمدان
در اکثر موارد کم شدن ذخیره تخمدان هیچ گونه علامتی ندارد. بسیاری از خانم‌ها پس از اقدام به بارداری و باردار نشدن بعد از چند ماه، با مراجعه به بهترین متخصص زنان در تهران و انجام آزمایش‌های لازم متوجه می‌شوند که ذخایر تخمک اندکی دارند.
اما در برخی موارد نیز ممکن است کاهش ذخایر تخمک با علائمی همراه باشد که برخی از آنها عبارتند از:
- خشکی واژن
- کوتاه شدن چرخه قاعدگی
- دوره‌های قاعدگی نامنظم
- برخی از علائم پیش از یائسگی مانند گرگرفتگی
تشخیص کاهش ذخیره تخمدان
آزمایش‌هایی که برای تعیین ذخایر تخمدان انجام می‌شود عبارتند از:
- آزمایش خون جهت بررسی سطح هورمون ضد مولرین (AMH) و یا هورمون محرک فولیکول (FSH) و استرادیول (شکل طبیعی از استروژن در بدن)
- انجام سونوگرافی واژینال برای اندازه‌گیری اندازه و حجم تخمدان و همچنین شمارش تعداد فولیکول‌های تخمدان. به این آزمایش شمارش تعداد فولیکول آنترال (AFC) گفته می‌شود.
- آزمایش دیگری که کمتر رایج است با نام چالش کلومیفن سیترات شناخته می‌شود و شامل مصرف داروهای خوراکی باروری و مشاهده‌ی پاسخ بدن در مقابل مصرف این داروها است.
آزمایش‌هایی که نام بردیم روش‌هایی برای تخمین تعداد تخمک‌های باقی مانده است و به طور دقیق نمی‌تواند به شما بگوید که تا چند سال آینده توانایی باروری را دارید. آزمایش‌ها می‌توانند نشان دهند که آیا می‌توانید به صورت طبیعی و بدون مصرف دارو باردار شوید و یا این که جهت لقاح مصنوعی، درمان ناباروری با IVF، تحریک تخمدان‌ها و … باید دارو مصرف کنید.
در صورتی که نتایج آزمایش شما مثبت شد به این معنی نیست که دیگر نمی‌توانید به صورت طبیعی باردار شوید و توانایی شما برای بارداری را پیش بینی نمی‌کند. پیش از اینکه دچار نگرانی شوید بهتر است با پزشک خود مشورت داشته باشید.
علل کاهش ذخیره تخمدان
با وجود اینکه در برخی موارد نمی‌توان هیچ گونه علت خاصی برای کم شدن ذخایر تخمدان یافت اما افزایش سن از مهم‌ترین دلایل کاهش ذخیره‌ی تخمدان است. سایر مواردی که ممکن است باعث کاهش ذخیره تخمدان شود عبارتند از:
- انجام پرتو درمانی و یا شیمی درمانی
- جراحی در ناحیه‌ی تخمدان‌ها
- از دست دادن یک و یا هر دو تخمدان
- برخی از بیماری‌های خود ایمنی
- برخی از اختلالات کروموزومی که بر روی کروموزوم ایکس تاثیر می‌گذارند.
برخلاف باور عموم، استرس نمی‌تواند باعث کاهش ذخایر تخمدان شود اما سیگار کشیدن و استفاده از تنباکو جزء عوامل مرتبط با سبک زندگی بوده که در کاهش ذخایر تخمدان تاثیر گذار هستند.
بیشتر بخوانید: مراحل فریز تخمک
درمان ذخیره تخمدان کم
پس از این که با انجام آزمایش‌های اشاره شده مشخص شد که ذخایر تخمدان شما کم است باید با کمک پزشک خود برای بارداری برنامه‌ریزی نمائید. تعداد فرزندانی که می‌خواهید داشته باشید و زمان باردار شدن خود را با توجه به تمام شرایط خانوادگی و مالی با پزشک خود در میان بگذارید. گزینه‌هایی که به شما پیشنهاد می‌شود عبارت است از:
- فریز کردن تخمک: فریز کردن تخمک یکی از روش‌های مناسب برای حفظ قدرت باروری است. جهت انجماد تخمک ابتدا داروهای هورمونی باید مصرف کنید تا میزان تخمک‌های تولیدی افزایش پیدا کند و سپس تخمک‌های بالغ جمع آوری و جهت روش آی وی اف در آینده منجمد می‌شود. می‌توانید پیش از انجماد تخمک با استفاده از اسپرم همسر خود یا اسپرم‌های اهدایی، آنها را بارور کنید و جنین را فریز کنید تا هر زمان که آمادگی داشتید آنها را به رحم منتقل کنید.
- تلاش برای بارداری به صورت طبیعی: تعیین زمان تخمک گذاری و داشتن رابطه‌ی جنسی منظم در این دوره می‌تواند شانس بارداری را افزایش دهد.
- روش آی وی اف جهت افزایش شانس بارداری
- استفاده از تخمک‌های اهدایی برای باردار شدن: در صورتی که کیفیت تخمک‌های شما مناسب نباشد می‌توانید از تخمک اهدایی برای باروری استفاده کنید.
