کیفیت و تعداد مناسب تخمک برای آی وی اف در هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی اگر تعداد تخمک‌های بالغ و سالم که از تخمدان خارج شده است کمتر از دو عدد باشد، ادامه فرآیند آی وی اف متوقف می‌شود. تقریباُ تمام پزشکان معتقدند کمتر از دو عدد تخمک برای ادامه فرآیند آی وی اف مناسب نخواهد بود. حتی برخی از متخصصین شانس موفقیت با دو تخمک را نیز کم می‌دانند. برخی خانم‌های که ذخیره تخمک قوی داشته و یا مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، ممکن است در هر چرخه بتوانند تا 40 تخمک را برای آی اف داشته باشند. با این وجود سوال اصلی این است که چه تعداد تخمک و با چه کیفیتی برای روش آی وی اف مناسب است؟ در ادامه این مقاله به بررسی این موضوع می پردازیم.
کم بودن تعداد تخمک های رحم چه تاثیری در نتیجه IVF دارد؟
اگر تعداد تخمک‌های بازیابی شده کم باشد، احتمال بارداری به روش آی وی اف بسیار کاهش می‌یابد. به صورت خلاصه اگر تعداد 12 عدد تخمک در هر دوره بازیابی شود بین 65 تا 95 درصد احتمال بارداری وجود دارد. تمام تخمک‌های بارور شده نمی‌توانند به جنین زنده تبدیل شوند، تحقیقات نشان داده‌اند اگر سه جنین زنده به رحم منتقل شوند به احتمال 95 درصد بارداری اتفاق می‌افتد.
اگر فردی دو فرزند بخواهد به طور متوسط باید 24 تخمک بازیابی شود. در غیر این صورت شانس دوقلوزایی کاهش می‌یابد. تعداد مناسب تخمک برای بارداری به سن فرد نیز بستگی دارد. همان طور که اشاره کردیم اگر فرد در سنین پایین بوده و کیفیت تخمک‌ها مناسب باشد حتی با تعداد تخمک کمتر هم می‌توان به موفقیت رسید.
تعداد تخمک مناسب برای آی وی اف (IVF) چگونه است؟
در مقدمه این مقاله اشاره کردیم که بین دو تا 40 تخمک ممکن است در هر دوره بازیابی شود اما تعداد تخمک‌هایی که برای آی وی اف مناسب است، به دو عامل بستگی دارد:
- سن فرد
- تعداد فرزندانی که قصد دارد داشته باشد.
با این وجود به عنوان یک قاعده‌ی کلی حدود 10 الی 12 تخمک پس از بازیابی تخمک به عنوان تعداد مناسب برای آی وی اف در نظر گرفته می‌شود. (تمام تخمک‌هایی که از تخمدان خارج می‌شوند به طور کامل بالغ نمی‌شوند. میانگین 10 تا 12 عدد که ذکر کردیم فقط شامل تخمک‌های بالغی می‌شود که برای آی وی اف مناسب باشد نه تعداد تمام تخمک‌های بازیابی شده)
فرض کنید 19 تخمک از تخمدان بازیابی شده است. از این تعداد 15 تخمک ممکن است بالغ شوند. حدود 80 درصد این تخمک ها می‌توانند بارور شوند پس 12 تخمک بارور شده با اسپرم باقی می‌ماند. اما حدود 30 الی 50 درصد تخمک‌های بارور شده به مرحله‌ی پیش از لانه گزینی می‌رسند. در نتیجه 6 جنین باقی می‌ماند. در مرحله‌ی انتخاب جنین مناسب برای انتقال به رحم (پس از آزمایشات لازم) احتمالاُ 50 درصد از جنین‌ها برای لانه گزینی مناسب خواهند بود. هر جنینی که به رحم انتقال پیدا می‌کند 65 درصد احتمال دارد که منجر به بارداری شود، با انتقال سه جنین به صورت همزمان این شانس به 95 درصد افزایش می‌یابد.
همان طور که به صورت خلاصه اشاره کردیم با بازیابی 19 تخمک شانس بارداری شما حدود 95 درصد بوده و هر چه این تعداد کمتر باشد شانس بارداری و تولد نوزاد زنده نیز کاهش می‌یابد.
تاثیر کیفیت تخمک در آی وی اف
هرچه فرد جوان‌تر و در سنین پایین‌تر باشد کیفیت تخمک‌های او بهتر خواهد بود. بر اساس آمار و تجربه، خانم جوانی که کیفیت تخمک‌های بهتری دارد حتی با تخمک‌های اندک شانس بارداری بهتری نسبت با خانم میانسالی دارد که تخمک‌های بیشتری را در چرخه آی وی اف بازیابی کرده است.
تمام تخمک‌های بازیابی شده از لحاظ ژنتیکی برای درمان ناباروری با IVF مناسب نبوده و باعث حاملگی یا زایمان طبیعی نمی‌شود به همین دلیل کیفیت تخمک اهمیت بیشتری نسبت به تعداد تخمک بازیابی شده دارد.
عوامل مؤثر بر تعداد تخمک مناسب برای IVF
هیچ قرص و یا راهکار جادویی برای افزایش تعداد تخمک‌ها وجود ندارد و همان طور که اشاره شد سن مهم‌ترین عامل در تعداد تخمک‌هایی است که در هر چرخه آی وی اف ایجاد می‌شوند.
داروهایی که طی چرخه‌ی آی وی اف مصرف می‌شود باعث افزایش تعداد تخمک‌ها نمی‌شود. در واقع بدن در هر ماه تصمیم می‌گیرد که تعدادی تخمک را برای تخمک گذاری آماده کند و داروها تاثیری در تعداد تخمک‌ها نخواهند داشت. در یک بارداری طبیعی تنها یک تخمک به اندازه‌ای بزرگ می‌شود که برای باردای مناسب باشد و سایر تخمک‌ها در فرآیند تولید مثل از بین می‌روند، اما داروهایی که در فرآیند آی وی اف تجویز می‌شوند کمک می‌کند تا تمام این تخمک‌ها برای تولید مثل مناسب بوده و بازیابی شوند.
اگر تعداد تخمک‌هایی که در یک چرخه بازیابی شده کم باشد پیشنهاد می‌شود یک چرخه دیگر را انجام دهید تا تعداد مناسبی تخمک برای افزایش درصد موفقیت آی وی اف داشته باشید.
عوامل افزایش کیفیت و تعداد تخمک ها
سن یکی از عوامل مهم در کیفیت و کمیت تخمک‌ها بوده اما به جز سن عوامل مهم دیگری بر کیفیت تخمک‌ها اثر گذارند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- رژیم غذایی
- سبک زندگی
- ژنتیک و وراثت
- محیط زندگی
برخی راهکارهای ساده می‌توانند به شما کمک کنند که در کیفیت و کمیت تخمک را بهبود ببخشد عبارتند از:
- سیگار کشیدن را ترک کنید.
- استرس خود را کنترل کنید.
- آب بیشتری مصرف کنید.
- مصرف کافئین و الکل را کاهش دهید.
- وزن خود را در محدوده‌ی نرمال قرار دهید. اضافه وزن می‌تواند منجر به اختلال در تخمک گذاری و به هم خوردن تعادل هورمونی شود.
- غذاهای سالم مصرف کنید. مصرف مواد مغذی مانند سبزیجات و میوه‌های تازه، آجیل غلات کامل، گوشت بدون چربی می‌تواند در بهبود کیفیت و کمیت تخمک‌ها تاثیر داشته باشند. در عین حال از مصرف گوشت‌های فرآوری شده، نمک و شکر پرهیز کنید.
- به طور منظم ورزش کنید. افزایش جریان خون در بدن باعث می‌شود میزان اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به تخمدان‌ها برسد و تخمک‌های با کیفیت‌تری داشته باشید.
- مکمل‌هایی که پزشک به شما توصیه می‌کند مانند ملاتونین، روغن ماهی، ویتامین A، ویتامین E، روی، فولات، کوآنزیم Q10 و سایر مکمل‌ها می‌توانند در کیفیت تخمک‌ها تاثیر داشته باشند.
