نارسایی تخمدان یک بیماری نادر است که باعث می‌شود تخمدان‌ها پیش از 40 سالگی عملکرد خود را از دست بدهند. این بیماری منجر به قاعدگی‌های نامنظم و ناباروری می‌شود. هورمون درمانی یکی از روش‌های رایج درمان این بیماری است.
نارسایی تخمدان چیست؟
تخمدان‌ها غدد کوچکی هستند که در دو طرف رحم قرار گرفته‌اند و در طی هر دوره‌ی تخمک گذاری یک تخمک را تولید و آزاد می‌نمایند. تخمدان‌ها به جز تولید تخمک، هورمون‌های مهمی را جهت قاعدگی، بارداری و سایر عملکردهای بدن تولید می‌نمایند. زمانی که تخمدان‌ها نتوانند عملکرد طبیعی خود را داشته باشند، نارسایی تخمدان رخ می‌دهد. سن طبیعی برای توقف تولید تخمک که به عنوان یائسگی نیز شناخته می‌شود، معمولاُ 51 سال است. در برخی از خانم‌ها نارسایی تخمدان‌ها به صورت ناگهانی رخ داده و دوره‌های قاعدگی متوقف می‌شود، اما در تعدادی دیگر ابتدا بی‌نظمی در دوره‌های قاعدگی آغاز شده و پس از ماه‌ها و یا سال‌ها نارسایی تخمدان ایجاد می‌شود.
نارسایی تخمدانی اولیه یا زودرس
نارسایی تخمدان اولیه که با نام نارسایی زودرس تخمدان نیز شناخته می‌شود هنگامی رخ می دهد که تخمدان‌ها خیلی زودتر از معمول از کار بیفتند. این وضعیت به شرایطی اشاره دارد که تخمدان‌ها زیر 40 سالگی عملکرد طبیعی خود را از دست بدهند.
تخمدان‌های افرادی که دچار نارسایی تخمدانی اولیه هستند ممکن است قادر نباشند مقادیر طبیعی استروژن را تولید نمایند، در نتیجه تخمک تولید نمی‌شود، دوره‌های قاعدگی متوقف می‌شود و علائم یائسگی آغاز می‌شود. همان طور که اشاره کردیم این شرایط به صورت طبیعی در حدود 51 سالگی رخ می دهد، اما اگر بین سنین 40 تا 45 سالگی ایجاد شود به آن نارسایی تخمدان اولیه و یا زودرس گفته می‌شود.
نارسایی زودرس تخمدان لزوماُ به معنای یائسگی زودرس نیست، زیرا در برخی از خانم‌ها ممکن است این شرایط موقتی بوده و تخمدان‌ها پس از چند سال دوباره عملکرد طبیعی خود را بازیابند و دوره‌های قاعدگی آغاز شود. اما یائسگی زودرس موجب از دست دادن عملکرد تخمدان به صورت غیر قابل بازگشت می‌شود.
علت نارسایی تخمدان
در اغلب موارد نمی‌توان علت اصلی نارسایی تخمدان را توضیح داد. به نظر می‌رسد یک سوم از افرادی که دچار نارسایی اولیه تخمدان می‌شوند بنا به دلایل ارثی به این شرایط دچار می‌شوند. سایر دلایل عبارتند از:
- اختلالات خود ایمنی مانند بیماری آدیسون، آرتریت ر,ماتوئید و یا بیماری تیروئيد
- شیمی درمانی و پرتودرمانی که برای بیماری سرطان انجام می‌شود.
- اختلالات ژنتیکی مانند سندرم ترنر یا سندرم ایکس شکننده.
- هیسترکتومی (جراحی خارج کردن رحم)
- بیماری‌های عفونی مانند اوریون و اچ آی وی (به دلیل آنتی بادی‌هایی که به تخمدان حمله می‌کنند به نظر می‌رسد که نارسایی تخمدان رخ می‌دهد)
- قرار گرفتن برای مدت طولانی در معرض مواد شیمیایی مانند آفت کش‌ها، دود سیگار و یا سایر مواد مسموم کننده
درمان نارسایی تخمدان
درمان نارسایی تخمدان به موارد مختلفی از جمله سن، علائم، میزان تمایل فرد به بارداری و … بستگی دارد. با توجه به این موارد، درمان‌های زیر ممکن است به شما پیشنهاد شود:
- هورمون درمانی یا HRT
هورمون درمانی به بدن کمک می‌نماید تا هورمون‌هایی را که تخمدان دیگر قارد به تولید آنها نیست، بسازد. هورمون درمانی ممکن است فقط با مصرف استروژن همراه بوده و یا این‌که استروژن و پروژسترون هم زمان توصیه شود.
هورمون درمانی می‌تواند برخی از علائمی که نارسایی تخمدان ایجاد می‌نماید مانند تعریق شبانه و خشکی واژن را کمتر کند. همچنین خطر ابتلا به پوکی استخوان و سایر مواردی که به دلیل نارسایی تخمدان ممکن است ایجاد شود را کاهش دهد.
- مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D
این مکمل‌ها می‌توانند از پوکی استخوان که میزان بروز آن پس از نارسایی تخمدان افزایش می‌یابد، پیشگیری نماید.
- روش‌های جایگزین برای بارداری
تاکنون هیچ درمانی برای بازگرداندن توانایی بارداری پس از نارسایی تخمدان وجود نداشته اما می‌توان با روش‌هایی مانند تخمک اهدایی و درمان ناباروری با IVF به بارداری دست یافت.
- تغییر سبک زندگی
پس از نارسایی تخمدان ممکن است از لحاظ عاطفی دچار مشکلاتی شوید. می‌توانید با یک مشاور در مورد احساسات خود صحبت نمائید. توصیه می‌شود جهت بهبود کیفیت زندگی خود تغییراتی را در سبک زندگی بدهید. به عنوان مثال:
- استخوان‌های خود را با رژیم غذایی سرشار از کلسیم، ورزش، پیاده روی و تمرینات قدرتی قوی نگه دارید.
- مکمل‌های دارویی توصیه شده را مصرف نمائید.
- سیگار و مصرف دخانیات را ترک کنید.
برخی از خانم‌ها پس از تشخیص نارسایی تخمدان ممکن است همچنان توانایی بارداری داشته باشند، بنابراین در صورتی که تمایلی به بارداری ندارید، باید همچنان از روش‌های محافظتی جهت پیشگیری از بارداری استفاده نمائید.
عوارض نارسایی تخمدان
عوارض و علائمی که نارسایی تخمدان می‌تواند ایجاد کند عبارت است از:
- اختلال در باردار شدن
- کاهش میل جنسی
- اختلال در تمرکز
- تحریک پذیری
- خشک شدن چشم‌ها
- گر گرفتگی و تعریق شبانه
- خشک شدن واژن
- درد در هنگام رابطه‌ی جنسی به دلیل خشکی واژن
- بی نظمی در دوره‌های قاعدگی و یا توقف دوره‌های قاعدگی
