کیست تخمدان چیست و چه اندازه خطرناک است؟

کیست تخمدان (Ovarian Cysts) یک بیماری شایع در زنان است که ساختاری کیسه مانند و غیر طبیعی داشته و داخل آن پر از مایع به همراه خون است. این کیست‌ها که اندازه و شکل متفاوتی خواهند داشت، درون یکی از تخمدان‌های زنان و یا هر دو شکل می‌گیرند. این کیست‌ها افزون بر حالت کیسه مانند به صورت خوشه‌ای بوده و محل قرارگیری متفاوتی در تخمدان‌ها می‌توانند داشته باشند. کیست های تخمدان در بیشتر مواقع چندان خطرناک نبوده و نگرانی خاصی برای فرد ایجاد نخواهند کرد، اما این کیست‌ها در مواردی نیز وخیم و یا سرطانی شده و باید هر چه سریع‌تر نسبت به درمان آن اقدام کرد.

کیست تخمدان چه علائمی دارد؟

در صورتی که علائم زیر را داشته باشید، می‌توانید به وجود کیست تخمدان پی برده و البته باید برای تشخیص دقیق آن، در سریع‌ترین زمان ممکن به بهترین متخصص زنان در تهران مراجعه کنید؛ این علائم عبارتند از:

• داشتن قاعدگی نامنظم
• احساس درد در ناحیه شکم
• احساس درد هنگام دفع ادرار
• ایجاد و افزایش حجم موهای زائد
• نفخ شکم و احساس سیری و بی اشتهایی
• احساس درد در ناحیه لگن در رابطه جنسی
• احساس درد و سنگینی در قسمت تحتانی شکم
• تکرر ادرار و تخلیه ادرار به صورت ناقص به دلیل فشار کیست بر روی مثانه
• وجود درد شدید و پیوسته در لگن که ممکن است کمر و قسمت ران پا را نیز درگیر کند.

علت ایجاد کیست تخمدان

علت دقیق ایجاد کیست تخمدان هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما عوامل مختلفی می‌توانند در بروز آن تأثیر داشته باشند. مهم‌ترین عوامل عبارتند از:

• عدم تعادل هورمونی، به‌ویژه در مواردی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، می‌تواند منجر به تشکیل کیست‌های تخمدانی شود.
• عدم تخمک‌گذاری یا آزاد نشدن تخمک از فولیکول، می‌تواند باعث ایجاد کیست‌های فولیکولی شود.
• مصرف برخی داروهای هورمونی مانند قرص‌های ضد بارداری می‌تواند در برخی موارد منجر به ایجاد کیست شود.
• سابقه خانوادگی کیست تخمدان می‌تواند احتمال بروز آن را افزایش دهد.
• چاقی می‌تواند باعث اختلال در سطح هورمون‌ها و افزایش خطر کیست تخمدان شود.
• تغذیه نامناسب، استرس و سایر عوامل محیطی نیز ممکن است به ایجاد کیست‌های تخمدان کمک کنند.

اندازه کیست تخمدان نرمال

اندازه کیست تخمدان نرمال به نوع آن بستگی دارد. کیست‌های عملکردی (فیزیولوژیک)، که در طول چرخه قاعدگی ایجاد می‌شوند، معمولاً بین ۲ تا ۳ سانتی‌متر هستند و به‌طور طبیعی ظرف چند هفته از بین می‌روند.

اگر کیستی بزرگ‌تر از ۵ سانتی‌متر شود یا به مدت طولانی باقی بماند، پزشک ارزیابی‌های بیشتری، از جمله سونوگرافی را برای بیمار انجام دهد. توجه داشته باشید که کیست‌های بزرگ‌تر از ۱۰ سانتی‌متر یا موارد همراه با علائم خاص نیاز به مداخله پزشکی دارند.

انواع کیست تخمدان

کیست‌های تخمدان به طور کلی به چند نوع مختلف تقسیم می‌شوند. کیست‌های فولیکولی یکی از رایج‌ترین انواع کیست هستند که زمانی ایجاد می‌شوند که تخمک در داخل فولیکول تخمدانی نمی‌تواند آزاد شود و باعث پر شدن آن با مایع می‌شود. این نوع کیست‌ها بی‌ضرر بوده و خود به خود از بین می‌روند. کیست‌های جسم زرد نیز به دنبال تخمک‌گذاری زمانی که جسم زرد در تخمدان باقی بماند، ایجاد می‌شود. توجه داشته باشید که این کیست‌ها نیز به طور معمول نیاز به درمان خاصی ندارند.

از دیگر انواع کیست تخمدان می‌توان به کیست آندومتریوما و کیست‌های آدنومایی اشاره کرد. کیست آندومتریوما زمانی ایجاد می‌شود که بافت اندومتریال به تخمدان‌ها منتقل شده و باعث تشکیل کیست پر از خون می‌شود. این نوع کیست معمولاً در زنان مبتلا به آندومتریوز مشاهده می‌شود و دردهای شدید را به همراه دارد. کیست‌های آدنومایی در خانم‌های بالای ۴۰ سال رخ داده و از سلول‌های پوششی تخمدان ایجاد می‌شوند که نیاز به درمان جراحی دارند.

بیشتر بخوانید: درمان کیست تخمدان

تشخیص کیست تخمدان

کیست تخمدان انواع مختلفی داشته که برای تشخیص آن باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک پس از انجام معاینات اولیه در صورتی که احتمال بیماری کیست تخمدان وجود داشته باشد، تست‌ها و آزمایشات بیشتری را تجویز خواهد کرد که از مهم ترین این آزمایشات عبارتند از:

سونوگرافی پلاریزه

این نوع سونوگرافی از نوع پلاریزه بوده و قادر است امواج صوتی با فرکانس بالا را ارسال و دریافت کند. این دستگاه این امکان را فراهم کرده تا تصویر رحم و تخمدان فرد به خوبی بر روی صفحه ویدئویی ایجاد شده و از این طریق، اطلاعات کاملی را درباره وجود کیست، اندازه و محتوای آن در اختیار پزشک قرار خواهد داد.

لاپاراسکوپی

لاپاراسکوپی نیز یک روش جراحی کم تهاجمی است که به بیهوشی نیاز داشته و از طریق یک یا چند برش کوچک انجام می‌شود. در این روش، پزشک افزون بر آن که می‌تواند تخمدان‌ها و تمامی کیست‌ها را به خوبی ببیند، قادر است درمان را نیز در طول مشاهده و بررسی خود به راحتی انجام دهد و همزمان، کیست های تخمدان را نیز از رحم خارج کند.

عوارض کیست تخمدان

عوارض کیست‌های تخمدان شامل موارد زیر بوده و غالبا هنگامی رخ می‌دهد که این کیست‌ها بیش از حد بزرگ شده باشند:

کیست تخمدان سرطانی

تشکیل کیست های تخمدان بعد از دوران یائسگی بسیار کمتر بوده و به همین دلیل اگر کیست های تخمدان، بعد از دوران یائسگی ایجاد شوند، احتمال سرطانی شدن آن‌ها بیشتر است.

کیست تخمدان پاره شده

برخی از کیست های تخمدان ممکن است بدون هیچ گونه علامتی دچار پارگی شوند؛ اما مواردی نیز وجود دارد که پارگی کیست تخمدان، با تورم شکم، درد شدید در ناحیه تحتانی شکم و … همراه است.

پیچ‌خوردگی تخمدان

کیست تخمدان در حالتی که بیش از حد بزرگ و سنگین شده باشد، وزن نامناسب و نامتعادلی خواهد داشت که می‌تواند سبب پیچش تخمدان به شکلی غیر طبیعی شود. پیچ‌خوردگی تخمدان نیز سبب خو‌نریزی داخلی تخمدان، نرسیدن خون به تخمدان و … شده و علائمی از جمله تهوع، استفراغ، درد بسیار شدید و … در فرد ایجاد می‌کند.

چه اندازه کیست تخمدان خطرناک است

همان گونه که گفته شد اکثر کیست های تخمدان، مشکل خاصی برای بدن ایجاد نکرده و نگران کننده نخواهند بود. اما مواردی نیز وجود دارد که این کیست‌ها با گذشت زمان بزرگ‌تر شده و ضمن احتمال پارگی، برای رحم و لوله‌های نیز مضر خواهند بود. این نوع کیست‌ های تخمدان که معمولا اندازه بزرگ‌تری دارند، سبب بروز علائم و ایجاد ناراحتی برای فرد می‌شوند.  

توجه داشته باشید که کیست های تخمدان خطرناک نیاز به جراحی داشته که لازم است تا حتما توسط پزشک متخصص به خوبی بررسی و ارزیابی شوند. برای آن که بدانید چه اندازه کیست تخمدان خطرناک است، باید گفت معمولا کیست‌ های بزرگتر از 50 تا 60 میلی‌متر برای فرد مشکل‌ساز شده و از همه مهم تر نیاز به جراحی دارند.

در نهایت…

در نتیجه، کیست‌های تخمدان معمولاً بی‌خطر و موقتی هستند، اما برخی از آنها می‌توانند علائم ناخوشایند یا مشکلات جدی به همراه داشته باشند. تشخیص به‌موقع، پیشگیری از طریق سبک زندگی سالم و درمان مناسب در صورت لزوم، نقش مهمی در مدیریت این وضعیت ایفا می‌کنند.